Cải trổ ngồng

"Gió đưa cây cải về trời
Rau răm ở lại chịu đời đắng cay"

       Riêng tôi lại thấy thương cho cây cải. Cũng như bao loài thực vật khác, cũng xanh tươi mơn mỡn, đến thì, đến lúc cũng trổ bông, cũng được bướm, ong đến "ve vãn"; ấy vậy mà những loài khác được gọi là "trổ bông", "trổ hoa", chỉ có riêng mỗi cây cải thì lại gọi là "trổ ngồng".

       P/S: Có hai giải thích phổ biến nhất về sự tích của câu ca dao trên:

THỨ NHẤT (rất phổ biến):
       Để đánh lại quân Tây Sơn, Nguyễn Ánh dự định gởi con cả là Hoàng tử Cảnh đi theo cố đạo Pháp (Bá Đa Lộc) sang Pháp cầu viện. Bà Phi Yến (Lê Thị Răm) là vợ thứ của Nguyễn Ánh đã can ngăn chồng, đừng làm việc "cõng rắn cắn gà nhà" để người đời chê trách. Nguyễn Ánh không những không nghe lời khuyên của Bà mà còn tức giận, nghi Bà thông đồng với quân Tây Sơn, nên định giết Bà. Nhờ quần thần can xin, Nguyễn Ánh đã tống giam Bà vào một hang đá trên đảo Côn Lôn nhỏ. Khi quân Tây Sơn đánh ra đảo, Nguyễn Ánh bỏ chạy ra biển, Hoàng tử Cải (còn gọi là Hoàng tử Hội An), con Bà Phi Yến lúc đó mới 4 tuổi đòi mẹ đi cùng. Trong cơn tức giận, Nguyễn Ánh đã ném con xuống biển. Xác Hoàng tử Cải đã trôi vào bải biển Cỏ Ống. Dân làng đã chôn cất Hoàng tử. Bà Phi Yến, theo truyền thuyết, được một con vượn và một con hổ cứu ra khỏi hang và về sống với dân làng Cỏ Ống để trông nom mộ Hoàng tử Cải. Một lần sau khi bị một kẻ xấu xúc phạm, Bà đã tự tử để thủ tiết với chồng.

       Hiện nay ở Côn Đảo vẫn còn ngôi miếu An Sơn do dân đảo dựng vào năm 1785 (đến năm 1958 đã được xây dựng lại) để thờ bà Phi Yến. Cũng xin được lưu ý là người tù đầu tiên bị đày ra Côn Đảo là bà phi này đấy.

THỨ HAI (ít phổ biến hơn):

       Câu này được mượn để tả 1 cặp vợ chồng đang sống yêu thương và hạnh phúc với nhau, sau đó 1 người  bị chết còn 1 người ở lại. Người chết là hết khổ đau, người kia ở lại phải lẻ loi, cô độc, chịu cuộc đời đắng cay, đau khổ ở thế gian này.